Wanneer wordt het noodzakelijk om een bedrijf te herstructureren? Liever wat eerder dan later, en dat is vaak juist het probleem. Wellicht kent u de metafoor van de kikker die in een pan met koud water wordt opgewarmd. De premisse is dat wanneer dit geleidelijk gebeurd, de kikker niet wegspringt en overlijdt in het water wanneer het kokend heet wordt. Hij heeft helaas te laat gereageerd. Ook al klopt de metafoor wetenschappelijk niet, hij is hier wel bruikbaar.

Hoewel er al veelvuldige signalen over problemen binnen de onderneming naar boven komen ontstaat de noodzaak voor herstructurering zeer geleidelijk. De financiële resultaten vallen veelal eerst wat tegen en kunnen op den duur een groot probleem worden. Of de markt verandert geleidelijk tot het moment dat de propositie van het bedrijf niet meer aansluit en de concurrentiepositie te zwak is geworden. Dan is er op een dag de directe noodzaak. Er ontstaan ernstige liquiditeitstekorten, de bank eist een ingreep, belastingen kunnen niet worden voldaan of crediteuren willen vandaag nog geld zien. Wellicht dreigt een faillissement voor één of meer organisatieonderdelen. Laten we de belangrijkste indicatoren op een rijtje zetten, wellicht herkent u er een aantal.

Indicator 1: Financieel

De meest evidente aanleiding om op korte termijn een herstructurering uit te voeren is een groeiend tekort aan liquiditeit en daarmee werkkapitaal. Aan een tekort aan liquiditeit kunnen bijvoorbeeld aanhoudende verliezen, omzetverlies of kleinere marges ten grondslag liggen, maar ook te hoge voorraadposities en/of verouderde debiteuren. Wanneer daarbij ook sprake is van bijvoorbeeld verkeerde investeringen in het recente verleden, overcapaciteit of relatief hoge schulden nemen de problemen snel toe.

De bank plaatst uw bedrijf waarschijnlijk onder bijzonder beheer. Financieringen om directe liquiditeitsproblemen op te lossen en nieuwe investeringen te doen zijn daarmee ook een probleem.

Indicator 2: Markt

De omstandigheden van de markt waarin uw bedrijf acteert kunnen een grote invloed hebben op het functioneren van uw bedrijf. Soms heeft een markt te maken met (plotselinge) negatieve marktontwikkelingen die de zelfstandige continuïteit bedreigen. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan:

• Afnemende vraag: Denk bijvoorbeeld aan het beschikbaar komen van een beter alternatief.
• Strengere regelgeving: De overheid kan bijvoorbeeld besluiten vergunningen te verplichten of het gebruik van bepaalde stoffen ontmoedigen, begrenzen of verbieden.
• Prijzen van grondstoffen: Wanneer stijgende prijzen van grondstoffen moeten worden doorberekend kunnen alternatieven voor uw product aantrekkelijk worden.
• Maatschappelijke ontwikkeling: Denk aan de vermindering van CO2 uitstoot, de trend om minder vlees te eten of onacceptabele arbeidsomstandigheden bij toeleveranciers van bepaalde sectoren.

Wanneer uw bedrijf niet in staat is geweest om tijdig in te spelen op veranderende marktomstandigheden kan herstructurering noodzakelijk zijn. Een bijzondere vorm van veranderende marktomstandigheden die steeds vaker voorkomt en bedrijven in problemen brengt is disruptie.

Indicator 3: Disruptie

Vrijwel iedere sector heeft te maken met veranderende dienstverlening, innovatie in productiemethoden en nieuwe businessmodellen door digitalisering. Maar in sommige sectoren is de verandering zo groot dat er sprake is van disruptie. Disruptie betekent letterlijk ontwrichting of uiteenscheuring. Het fenomeen disruptie kan veel invloed hebben op een bepaalde markt en/of sector, omdat veel nieuwe spelers met vaak innovatieve technologieën een hele sector kunnen ontwrichten, of bestaande partijen ten val brengen. Disruptie gaat dus verder dan de algemene digitalisering waar vrijwel iedere organisatie mee te maken heeft.

Spraakmakende voorbeelden van disruptie zijn de wijze waarop AirBnB en Booking.com de hotellerie beïnvloeden, Uber de taxi-branche, Tesla de autoproducenten en de cloud platformen van Microsoft, Google en Amazon de IT-sector.

Disruptie resulteert in nieuwe businessmodellen doordat grenzen tussen het digitale en fysieke vervagen. Door de convergentie van mensen, processen en objecten (via IoT) worden verdienmodellen grondig verstoord. Wanneer een bedrijf actief is in een markt die door disruptie opnieuw wordt gedefinieerd en zich niet zelfstandig kan aanpassen aan de disruptie in de markt kan snel ingrijpen noodzakelijk zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bedrijven als Kodak en Nokia die geheel verdwenen zijn van het wereldtoneel.

Indicator 4: Gebrek aan inzicht

Inzicht in accurate en actuele informatie is essentieel om een bedrijf goed te kunnen aansturen en de juiste beslissingen op het juiste moment te nemen. De basis is inzicht in de actuele performance van het bedrijf ten opzichte van de begroting, inzicht in de duur van lopende contracten en inzicht in de pijplijn van nieuwe orders. Wanneer dit soort inzichten c.q. managementinformatie niet op orde zijn, wordt de kans groter dat de verkeerde beslissingen worden genomen of beslissingen te laat worden genomen. Ook is het dan niet mogelijk om andere belanghebbenden, zoals aandeelhouders of de bank, accuraat te informeren.

Indicator 5: Organisatieproblemen

Een bedrijf is in feite een groep mensen die met elkaar samenwerkt om producten en diensten te leveren en daarvoor gebruik maakt van de bedrijfsmiddelen. De manier waarop deze operatie georganiseerd is heeft impact op de efficiëntie, kwaliteit en flexibiliteit van het bedrijf. Daarbij spelen bijvoorbeeld ook de bedrijfscultuur, de wijze van aansturing en de motivatie en expertise van medewerkers een grote rol.

Een aanleiding voor herstructurering kan bijvoorbeeld gelegen zijn in een slecht lopende operatie, met hoge kosten, lange levertijden en inflexibiliteit met ontevreden klanten en een dalende omzet als gevolg.

Daarnaast zijn organisatorisch onder meer de aansturing, de motivatie van medewerkers, de beschikbaarheid van een goede flexibele schil en de opbouw van competities binnen het team van belang.